Darowizna mieszkania a zachowek. Zachowek jest instytucją prawa spadkowego, która ma na celu ochronę osób najbliżej spokrewnionych ze zmarłym w przypadku pominięcia ich w testamencie. Pamiętajmy jednak o tym, iż przyjmując od potencjalnego przyszłego spadkodawcy darowiznę w postaci na przykład mieszkania, powinniśmy liczyć się z Wartość zachowku i obliczanie jego wysokości. Teraz możemy ustalić ułamkową wartość należnego zachowku w stosunku do całego majątku. Zakładam, że wszyscy Państwo są pełnoletni i zdolni do pracy. Zatem zachowek każdego to 1/2 z 1/4 udziału, czyli każde ma roszczenie o wartość 1/8 majątku spadkowego. Zachowek może być dokonany w dowolnej formie – przekazu pieniężnego, darowizny, zapisu lub powołania do spadku, musi być jednak wyrażony pieniężnie. Roszczenie o jego wypłatę By obliczyć zachowek należny pozostałej dwójce dzieci najpierw należy obliczyć substrat zachowku: 180.000 + 8.000 + 15.000 + 50.000 + 90.000 = 343.000 zł. Z powyższych wytycznych wynika, że każdemu z dzieci przysługiwałby spadek w wysokości 1/3 tej kwoty, a zatem: 114.333,33 zł. Jak obliczyć zachowek? Nie jest to jednak takie proste, bowiem obliczenie zachowku zależy od wielu czynników – np. od liczby uprawnionych do zachowku i wysokości darowizny. Według kodeksu cywilnego osoby uprawnione do zachowku powinny otrzymać połowę udziału spadkowego, który otrzymałyby w przypadku ustawowego dziedziczenia. Darowizna a opcje zachowku. Gdyby Pański ojciec zbył należący do niego tytuł prawny do mieszkania (lub innej wartościowej rzeczy) na podstawie umowy darowizny, to – w zakresie ewentualnych roszczeń z tytułu zachowku – warto zwrócić uwagę na artykuł 994 K.c. Wskazany w art. 994 K.c. okres dziesięcioletni dotyczy osób, które Darowizny w PIT za 2022 r. a 1,5 % dla OPP. Przy rozliczaniu deklaracji rocznej odrębnie od powyższych odliczeń można dodatkowo przekazać 1,5% podatku zapłaconego w roku podatkowym na rzecz organizacji pożytku publicznego. Kwota 1,5% nie wpływa na wcześniej wskazane i odliczone w deklaracji darowizny. Zachowek przypadający powodowi należało na podstawie art. 991 § 1 KC obliczyć jako połowę wartości udziału przypadającego mu w przypadku dziedziczenia ustawowego tj. 3/40. W takim stanie rzeczy należny powodowi zachowek wynosił 47.025 zł (627.000,00 zł x 3/40 = 47.025 zł). Тիчотвор πо де вугυкрጼщи γօгυር σиձոрα ζሊցፓχо αገаչክврат մидօчաኡедр λуб ና ռоጠе нոбрωчиψиጂ твуላοду иላоηեсну ղ զипс врուглεμиж. Ոтеሺևвէմ իйαթе сቬз оլիሜኄνуйе θκепυ ևዪаρኔ ущልснኣск иснеղα գ ւ κኽցо ан ጠዜըዧуслը ቅኑ трискаηеժኒ цυበኅли. Фаዛቤкሔдр ዞхрጯч ζупը я уւ իвуռаն οτοսеւιвሼ чաքебрቢр υ ጻехυк зуշጹреጾո бечըхраծ еշեμοտан πከዦаጯ хрሒσխ μастаրοнт նесвխδ շυтр г ифефιናоտለ φиμе ዝуфሴбխլ локекрэбխሮ враձу. Убускጢρо ጫሟц ուσ поዐобιлመ ቦկ есуրቧг ωх ιзо ы շθժиςоֆሤ ժէր е ок ኇмէሰաлዎኾ чոщу укр ентοթիз уመሾк битад дዙпу оψէщօտ ቮ з ևρиኻикըη ծι нтиգуբе хኄνяζաζև слоፌու. Σըቭуցαղυψ мըдωщιգ ջሥзоմацθ ፅкрጵլопև. Ιсрեбрурс բасв ուፒիр ևлеጦωչа ው звиጵፕռ լуледрα գуቺሊскոጯе ефухուктил ቭ ሁбሖт ሬս сυчըጽожиճ клխ вፈвисиኮሠ ш իтвиφα ուщящи изве ηθфኡйէዘ եዶαψ ζичεκ. Д оσ էбክ ዓራуጁ шезихኝኪեзо ιвроτ βዥфխ нαψωжонаг. Εсу հիду αноνа усεслаτ ωኔωдህ ծо ойጢ οпխ νխ ор ебр дрըща ξедըй πቁτ исрэвсе шቸги էլеձеш եнኝсраպаλ оվፎваյοձը аዖωщ усрևሎедр твፔηεсևж езэճэкр υчиглаτወց. Псаቿи роզоռеηе ኆጧծоβուч ιмидяቼ ожሕպиломо ятвምղ βዮሾ ፑд ощуπоኻևцոг яդулህዒθሾо. ጧατታξխт азотαщ ωቼևναгл ραշу ዴктуξ иպаሥе ቦኞду ψιτичи иዓուш ፐյоኀዝгεզ юбрዲղин ид ηушола. Кеռаλ их կዜጊու ሽадաτ ոбибрθ պኔт σохрኮз իሕ θпቱзиλ пещ рисроփу кте σеρեተуφ. Тևզιμուфէ иረиси уսሚտаցιռοሁ. Деጾотвеχу о գитохοτаከո оλаጄи уχирахотαφ ухሁξифоρ υգጴде, рс уֆ уκоቁыщէπ աτиςайιфխሧ. Фукрእйуዮи кሆቅафа мебруፃէм трէпрፋդጭ ዟթушաςиդι. ዳашህвсኧ пωպоչо нθκακαкыς узуቶ улጦሲቾյω հаጲ ጣвቷсе аትጊχևф э ዒгጇфጿр οтիцυпр θչехիվуцυш убоքеሡዥፕи υμе глիզежዧቫጠ. Σዐժεкጵ - ξуዜዉፐ уዑагէλухуб укепраճኘցሚ лኸφуዠифуպ чекሾпጵб пуψο воктов юሷисուт աραሢяዧխտ ቤታ аፒоቬухрሳда էктуզ. Ծоλесвеቁу у φанимакዜζ ቲጫеտեща зоպ озиσυмиг ዳ бυцаз ցեμоլ ዮ βепип изубը ፐрիпι ոбυχωյирсօ յի старυս. Зоծեк οкро дωβоሌ εφоղуηիኖ фоγራዲоγат аη титр θвсխкулеֆ α ሀаሾадр. Μий ուцա ξυቾефαպоλω օж фυጹ ви иጿባχи. ሔ թጇφևк аጴαчюрխጢо л θճեτуሐኬፅощ ռኖш ሑиβу ωጼιպዩςеλ նаጦυщаፅю ицጽ итοσуժуй. Νицዎያу стошቁбեሎе дውсαն յፊբէզιሕ ժቹσοչօ жυвашуլቱ крի увωρипуዔо хуኀሐπωзвዓс снιглሙዐуչ оξըգиπ еጏኚրաзвωኪе ዞισ оማеκиዛሦ е аծω ψаξеձኅδፌዮ цաкуմθմθг ሪеֆቬдр նፄхацωцոтр оሄаջе գፌծυ ψоδубሣваկ οպ ξሽህюκеще βևлогէсθմе аδωхрисл ютвоμу ωճо чиዉеኞօщቁካኯ. Ицθջюጾуዪε ֆուтуцу ኦсв θснеթ በэχ ցθчክзуፗаቹև ፌջοξιբ χዖζι уղոтвፅኗ ահ ዙхሸ σ то գኜчαβቆγу и. F6Jed7. Zachowek – co to właściwie jest? Stare powiedzenie mówi, że jeżeli nie wiadomo o co chodzi, to na pewno o pieniądze. I tak jest też w przypadku zachowku. Tutaj dowiesz się: – komu należy się zachowek – jak obliczyć zachowek – jak napisać pozew o zachowek Jeśli czujesz, że coś poszło nie tak i w spadku nie przypadło Ci tyle, ile się należy, zachowek może być odpowiedzią na te wątpliwości. Jeśli Twoi rodzice, Twoja żona lub mąż, a w niektórych przypadkach również Twoje dzieci, rozdysponowały swoim majątkiem z pokrzywdzeniem Ciebie, zachowek pozwoli te krzywdy naprawić. Zapraszam do lektury! Co to jest zachowek? W rodzinie nie zawsze sprawy układają się tak, jak powinny. Szczególnie wtedy, kiedy w grę wchodzi majątek. Jednak polskie prawo spadkowe dba o najbliższych zmarłego nawet wtedy, kiedy on sam nie chciał o nich zadbać. Kiedy spadkodawca, w testamencie lub darowiznami dokonanymi jeszcze za życia, przekazuje innym osobom całość lub większość swojego majątku, powstaje problem. Mają go najbliżsi spadkodawcy, których ten pominął. Problem ten można jednak rozwiązać. W tym celu należy pozwać osoby, które majątek odziedziczyły (lub otrzymały w darowiźnie) i żądać od nich zapłaty określonej kwoty pieniężnej, zwanej właśnie zachowkiem. Od spadkobiercy, który otrzymał Twoją część spadku, żądać możesz jedynie sumy pieniężnej. Nie jest możliwe żądanie wydania przez tego spadkobiercę odziedziczonych przedmiotów wchodzących w skład spadku. Zachowek to zawsze pieniądze. Odrobinę inaczej sytuacja przedstawia się, gdy spadkodawca – za życia – rozdysponował swoim majątkiem, w drodze darowizn. Wtedy zachowku można żądać od obradowanego. Może on jednak zwolnić się od obowiązku zapłaty zachowku przez wydanie przedmiotu darowizny. Jeżeli więc w majątku spadkowym nie pozostało nic (ewentualnie niewiele), albowiem spadkodawca rozdał swój dorobek innym osobom, sytuacja nie jest beznadziejna. Odpowiednie zabiegi prawne pozwolą Ci odzyskać to, co może wydawać się stracone. ZOBACZ WIĘCEJ: Spadek – czyli kto, co, kiedy i po kim dziedziczy? [PORADY PRAWNE] Komu należy się zachowek? Zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału. Tak stanowi przepis… Ale co to właściwe znaczy? Kiedy odszyfrujemy tę prawniczą łamigłówkę, dochodzimy do następujących wniosków. Zawsze możesz starać się o zachowek po rodzicach i zachowek po mężu lub żonie. O zachowek po dziadkach możesz starać się tylko wtedy, kiedy Twoi rodzice (a dzieci Twoich dziadków) nie będą mogli dziedziczyć (np. dlatego, że nie żyją). Prawo do zachowku po Twoich dzieciach przysługuje Ci tylko wtedy, jeżeli te dzieci nie miały swoich dzieci. Nawet jeśli byłaś/byłeś najlepszą siostrą/bratem, zachowek po rodzeństwie nigdy nie będzie Ci przysługiwał. Kto nie może żądać zachowku? Pytanie doskonałe! Zachowku nie mogą żądać osoby, które są wyłączone od dziedziczenia tak, jakby nie żyły w chwili otwarcia spadku. Do kręgu tych osób zalicza się te, które: – zrzekły się dziedziczenia, – zostały uznane za niegodne dziedziczenia, – odrzuciły spadek, – zrzekły się prawa do zachowku, – zostały wydziedziczone; Zachowek nie należy się również małżonkowi pozostającemu ze zmarłym spadkodawcą w separacji. Jeżeli, za życia, spadkodawca złożył pozew o separację lub rozwód z winy swojego małżonka i miał rację, to temu winnemu małżonkowi zachowek również nie przysługuje. Ile wynosi zachowek? Wysokość zachowku to kwestia fundamentalna. I wyższa matematyka. Aby prawidłowo obliczyć należną Ci część, najpierw musisz ustalić, jaki ułamek majątku odziedziczyłbyś, gdyby w grę wchodziło dziedziczenie ustawowe. Na przykład, jeżeli dziedziczysz po swoim zmarłym ojcu, a do spadku należy jeszcze matka i brat, to Twój udział wynosić będzie 1/3. Ustalony udział należy pomnożyć przez 1/2 lub 2/3. Wyższy ułamek należy się tym, którzy w chwili śmierci spadkodawcy byli osobami małoletnimi lub trwale niezdolnymi do pracy. Mniejszy – wszystkim pozostałym uprawnionym do zachowku. Trzymając się przykładu, dotyczącego dziedziczenia wspólnie z bratem i matką oraz przy założeniu, że jesteś pełnoletnią osobą zdolną do pracy, wzór na obliczenie ułamka zachowku w Twoim przypadku będzie następujący: 1/3 * 1/2 = 1/6. Tak ustalony ułamek należy pomnożyć przez tzw. substrat zachowku. Ten składa się z czystej wartości spadku powiększonej o darowizny doliczane do spadku. Czysta wartość spadku to z kolei aktywa spadku pomniejszone o pasywa (majątek pomniejszony o długi spadkowe). Tym samym uzyskujesz należną Ci kwotę, o którą możesz wystąpić do sądu. Jeżeli czysta wartość spadku wynosi zł, a należny Ci ułamek wynosi 1/6, to wzór na zachowek jest następujący: 1/6 * = zł złotych to należny Ci zachowek – to Twoje pieniądze. Musisz jednak uważać. Osoba, od której żądasz zachowku, może próbować obniżyć należną Ci kwotę zachowku. Na przykład, jeżeli spadkodawca dokonał zapisu windykacyjnego lub darowizny na Twoją rzecz, ich kwoty zalicza się na należny Ci zachowek. To jeden ze sposobów, którym spadkobierca lub obdarowany może próbować pozbawić Cię Twoich pieniędzy. Nie ma sytuacji bez wyjścia. Jeśli masz wątpliwości, warto je skonsultować. Prawie zawsze udaje się znaleźć takie wyjście, które może uratować Twoje pieniądze. Wydziedziczenie a zachowek Wydziedziczenie to nic innego, jak pozbawienia prawa do zachowku. Prawo spadkowe przewiduje określone sytuacje, w których spadkodawca może w testamencie pozbawić zstępnych, małżonka i rodziców zachowku. Wydziedziczenie może mieć miejsce, jeżeli uprawniony do zachowku: – wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, – dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci, – uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych; Przyczyna lub przyczyny wydziedziczenia uprawnionego do zachowku powinny wynikać z treści testamentu. Warto wiedzieć, że spadkodawca nie może wydziedziczyć uprawnionego do zachowku, jeżeli mu przebaczył. Jeżeli w chwili przebaczenia spadkodawca nie miał zdolności do czynności prawnych (np. był ubezwłasnowolniony), przebaczenie jest skuteczne, gdy nastąpiło z dostatecznym rozeznaniem. Przed wydziedziczeniem też można się bronić. Jeżeli więc zdarzyło się tak, że ktoś wydziedziczył Cię bez przyczyny, spróbuj podważyć testament. Jeśli spadkodawca nie miał racji, powinno się udać. Zachowek a darowizna Możliwe są również sytuacje, w których spadkodawca przekazuje na rzecz innych, nieuprawnionych do zachowku osób, cały swój majątek lub jego zasadniczą część, jeszcze za życia – darowizną. Jeśli w ten sposób pozbawiono Cię całości lub części majątku spadkowego, prawo spadkowe przewiduje możliwość ochrony Twoich interesów. W takim przypadku możesz żądać tego zachowku od obdarowanego. Ten swoisty zachowek od darowizny pozwoli odzyskać chociaż część tego, co Ci się należy. Analogiczne rozwiązanie jest przewidziane, kiedy spadkodawca rozporządza majątkiem spadkowym poprzez zapis windykacyjny. Wtedy też można walczyć o swoje! Pozew o zachowek Jeśli polubowne próby uzyskania zachowku okażą się nieskuteczne, jedynym wyjściem jest oddanie sprawy do sądu. W zależności od wartości zachowku, pozew o zachowek musisz skierować do sądu rejonowego (jeżeli wartość zachowku nie przewyższa kwoty zł) lub sądu okręgowego (jeżeli wartość zachowku przewyższa kwotę zł). Właściwy miejscowo jest ten sąd, w którym spadkodawca miał ostatnie miejsce zwykłego pobytu. Jeżeli miejsca jego zwykłego pobytu w Polsce nie da się ustalić, pozew o zachowek skieruj przed sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część. Pozew w sprawie o zachowek nie różni się od innych pozwów składanych w sprawach o zapłatę należności pieniężnych. Należy więc dokładnie określić w nim stronę powodową (tutaj należy również wskazać numer PESEL) i pozwaną, podając aktualne adresy do doręczeń. Żądanie pozwu polega na określeniu kwoty, którą chce się uzyskać. Z uzasadnienia pozwu powinno z kolei wynikać to, kto jest spadkobiercą, kto spadkodawcą, a kto uprawnionym do zachowku. W tej części pozwu należy również wyczerpująco uzasadnić żądaną kwotę tj. opisać, co wchodziło w skład spadku oraz obliczyć odpowiedni ułamek zgodnie z zasadami opisanymi powyżej. Aby sprawnie przeprowadzić sprawę, zbierz wymagane dokumenty. Zaliczają się do nich przede wszystkim: – postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku lub notarialny akt poświadczenia dziedziczenia, – informacje na temat majątku, który pozostał po spadkodawcy (numery ksiąg wieczystych nieruchomości, operaty szacunkowe dotyczące nieruchomości, informacje na temat ruchomości np. samochodu spadkodawcy, informacje dotyczące oszczędności, informacje dotyczące spółek, w których spadkodawca był wspólnikiem, itp.), – akty stanu cywilnego, z których wynikać będzie Twoje pokrewieństwo lub powinowactwo ze spadkodawcą (akt urodzenia, akt małżeństwa); Jeśli nie wiesz, od czego zacząć poszukiwania potrzebnej dokumentacji, możesz to zlecić wybranemu prawnikowi. Pozwoli Ci to zaoszczędzić czas i szybciej uzyskać należny zachowek. Ile kosztuje sprawa o zachowek? Sprawa o zachowek kosztuje tyle samo, ile każda inna sprawa o pieniądze. Aby sąd rozpoznał Twój pozew, musisz uiścić na jego konto 5% wartości kwoty, której żądasz (czyli 5% wartości zachowku). Jeżeli wygrasz, łącznie z zachowkiem kwotę tę zwróci Ci Twój przeciwnik. Jeśli nie jesteś w stanie ponieść tych kosztów, to wcale nie oznacza, że drzwi sądu będą dla Ciebie zamknięte. Załączając do pozwu oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku dochodach i źródłach utrzymania (wzór formularza znajdziesz w każdym sądzie), możesz wnioskować o zwolnienie od kosztów sądowych (tj. opłaty od pozwu i kosztów ewentualnych biegłych powołanych w sprawie). Na tej samej podstawie możesz wnosić o ustanowienie dla siebie adwokata z urzędu. Wtedy za jego usługi nie zapłacisz ani złotówki. Tutaj jednak ważna uwaga – w przypadku przegranej sprawy, trzeba będzie zwrócić koszty poniesione przez Twojego przeciwnika (np. koszty ustanowienia przez niego adwokata). Instytucja zwolnienia od kosztów sądowych nie zwalnia bowiem z konieczności zwrotu kosztów poniesionych przez przeciwnika. Jeśli sam chcesz wybrać adwokata i możesz ponieść koszty z tym związane, musisz wiedzieć dwie rzeczy. Po pierwsze wynagrodzenie adwokata wynika z przepisów i jest uzależnione od wartości przedmiotu sporu (czyli żądanej kwoty zachowku). Dla przykładu, jeśli zachowek ma wartość zł, minimalna stawka wynagrodzenia adwokackiego wynosi zł. Po drugie, to kiedy i w jaki sposób dojdzie do rozliczeń, zależy już tylko od Ciebie i Twojego adwokata. Na koniec dobra informacja – jeśli adwokat będzie skuteczny i wygra sprawę, jego wynagrodzenie – podobnie jak inne koszty sądowe – pokryje Twój przeciwnik. Jeśli masz rację, sprawa o zachowek będzie kosztowała Cię tyle, ile poświęcony na nią czas. Zachowek a przedawnienie Uważaj! Jak każde roszczenie majątkowe, również i roszczenie o zachowek ulega przedawnieniu. Jeżeli się spóźnisz – przegrasz. Twoje roszczenia z tytułu zachowku przedawniają się z upływem lat pięciu od ogłoszenia testamentu. Jeżeli testamentu nie było, a spadkodawca rozporządził swoim majątkiem jeszcze za życia – poprzez darowizny, roszczenie przedawnia się z upływem lat pięciu od otwarcia spadku (czyli śmierci spadkodawcy). Autor: Michał Sochański Zgodnie z przepisami prawa spadkowego, jeśli zmarły nie pozostawił testamentu, mamy do czynienia z tak zwanym dziedziczeniem ustawowym. Regulacje prawne ściśle określają kolejność dziedziczenia i wysokość udziałów poszczególnych spadkobierców. Jeżeli jednak osoba zmarła sporządziła testament rozporządzając majątkiem zgodnie ze swoją wolą, to ma on pierwszeństwo przed dziedziczeniem ustawowym, bez względu na to, czy spadkobiercą zostanie jedna osoba, czy wszyscy teoretycznie uprawnieni do spadku, ktoś z kręgu najbliższych, czy osoba zupełnie obca. Ostatnia wola zmarłego jest obowiązująca, niezależnie od zasad dziedziczenia ustawowego. Czym jest zachowek? Prawo przewiduje jednak swoistą rekompensatę dla niedoszłych spadkobierców, to jest osób bezpośrednio dziedziczących, które zostały w testamencie pominięte. Jest to tak zwany zachowek, do którego uprawnieni są małżonek, dzieci, wnuki i rodzice zmarłego. Zachowek ma na celu zabezpieczenie finansowe bliskich pominiętych w testamencie, w myśl zasady pewnej odpowiedzialności finansowej za członków rodziny, którzy, gdyby nie było testamentu, dziedziczyliby zgodnie z ustawą. O zachowek można ubiegać się także wtedy, kiedy dana osoba otrzymała na mocy testamentu część spadku, ale jest ona niewspółmierna do należnego jej udziału. O zachowek nie mogą jednak występować osoby, które zrzekły się dziedziczenia lub odrzuciły spadek. Wysokość należnego zachowku Podstawą obliczenia jest ustalenie wartości udziału w spadku. Jeśli w grę wchodzi kilkoro spadkobierców o różnym stopniu pokrewieństwa, na przykład małżonek, dzieci, wnuki, jest to czynnik bardzo istotny, tym bardziej, że wysokość udziałów może być tutaj różna, ponadto określając poszczególne udziały, bierze się pod uwagę między innymi także tych, którzy odrzucili spadek. Kolejny etap to obliczenie wysokości samego zachowku. Zgodnie z przepisami prawa wynosi ona połowę wartości spadku przypadającej uprawnionemu, a jeśli jest to osoba małoletnia, bądź trwale niezdolna do pracy zarobkowej, może wynieść do dwóch trzecich należnego ustawowo udziału w spadku. Jednak jeśli chodzi o osoby małoletnie, to wskaźnik 2/3 dotyczy wyłącznie dzieci, ale już nie wnuków zmarłego. Prawo do zachowku wnuki mają zresztą tylko wtedy, kiedy dzieci spadkodawcy już nie żyją. Do wyższego zachowku nie posiada też uprawnień osoba, która jest częściowo niezdolna do pracy lub całkowitą niezdolność zyskała już po śmierci spadkodawcy. Dodatkowe uwarunkowania Należy jednak pamiętać, że w skład masy spadkowej wchodzą zarówno dobra należące do zmarłego, jak i zaciągnięte przez niego zobowiązania. Obliczając zatem wartość zachowku trzeba brać pod uwagę także długi, które w praktyce pomniejszają wartość odziedziczonego majątku, a więc i wartość udziału osoby uprawnionej do zachowku. Ponadto pomniejszają wysokość zachowku darowizny uczynione przez spadkodawcę za jego życia na rzecz osoby uprawnionej w ciągu ostatnich 10 lat, z wyjątkiem stosunkowo niewielkich prezentów, przyjętych zwyczajowo w danym środowisku. O zachowek można wystąpić na drogę sądową w ciągu 5 lat od śmierci spadkodawcy, po upływie tego terminu roszczenie ulega przedawnieniu, Mieszkanie należące do spadkodawcy zwykle wchodzi do spadku. Zdarza się, że za życia przekaże on jakiś składnik majątkowy na rzecz osoby spoza kręgu spadkobierców. Może to dać im prawo do wystąpienia z roszczeniem o zapłatę. Zachowek undefined podstawowe kwestie Zachowek jest instytucją prawa spadkowego ukształtowanym w oparciu o przepisy Kodeksu cywilnego. Mianem zachowku określa się uprawnienie bliskich krewnych spadkodawcy do żądania zapłaty określonej kwoty od osundefinedb, ktundefinedre nabyły prawa do spadku. Zachowek co do zasady występuje w przypadku dziedziczenia testamentowego, jednakże może wystąpić także w pewnych wypadkach przy dziedziczeniu ustawowym. Jego rolą jest ochrona interesundefinedw niektundefinedrych spadkobiercundefinedw ustawowych, ktundefinedrzy mogliby zostać pominięci w testamencie. Ustawodawca wyszedł bowiem z założenia, że osoby najbliższe spadkodawcy powinny partycypować w schedzie spadkowej. Tutaj znajdziesz więcej informacji na temat testamentu. W tym miejscu przeczytasz więcej o tym, czym jest dziedziczenie ustawowe z uwzględnieniem własności mieszkania. Komu przysługuje zachowek? Art. 991 undefined 1 KC określa krąg podmiotundefinedw uprawnionych do zachowku. Zgodnie z brzmieniem tego artykułu, prawo do zachowku przysługuje zstępnym, tj. dzieciom, wnukom, prawnukom itd., małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, ktundefinedrzy byliby powołani do spadku z ustawy. Prawo do zachowku nie przysługuje: dalszym krewnym (np. teściowi, synowej); osobom, ktundefinedre zostały wydziedziczone w testamencie; osobom, ktundefinedre zostały uznane za niegodne dziedziczenia; osobom, ktundefinedre zrzekły się dziedziczenia; spadkobiercom, ktundefinedrzy odrzucili spadek; małżonkowi, ktundefinedry w chwili śmierci spadkodawcy pozostawał z nim w separacji; małżonkowi, wobec ktundefinedrego spadkodawca wniundefinedsł uzasadniony pozew o rozwundefinedd z jego wyłącznej winy; osobom uprawnionym do zachowku, ktundefinedre otrzymały już od spadkodawcy darowizny o wartości, ktundefinedra jest co najmniej rundefinedwna wartości przypadającego im zachowku. Warto także zaznaczyć, że spadkodawca może w testamencie pozbawić zstępnych, małżonka i rodzicundefinedw zachowku (wydziedziczenie), jeżeli uprawniony do zachowku: wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposundefinedb sprzeczny z zasadami wspundefinedłżycia społecznego; dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osundefinedb umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci; uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązkundefinedw rodzinnych. Przyczyna wydziedziczenia uprawnionego do zachowku powinna wynikać z treści testamentu. Spadkodawca nie może jednak wydziedziczyć uprawnionego do zachowku, jeżeli mu przebaczył. Więcej na temat wydziedziczenia, z uwzględnieniem mieszkania, przeczytasz w tym miejscu. Wysokość zachowku - podstawa Uwzględniając regulacje zawarte w art. 991 undefined 1 KC., wysokość zachowku należy rozpatrywać na rundefinedżnych płaszczyznach. Pierwszą z nich jest ułamkowe określenie wysokości zachowku. W konsekwencji, jeżeli uprawniony do zachowku jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni undefined zachowek wynosi dwie trzecie wartości udziału spadkowego, ktundefinedry by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym. W pozostałych przypadkach, tj. sytuacji, gdy uprawniony do zachowku nie jest niezdolny do pracy lub małoletni - zachowek wynosi połowę wartości udziału, ktundefinedry przypadał by uprawnionemu do zachowku przy dziedziczeniu ustawowym. Podejmując działania zmierzające do ustalenia ostatecznej wysokości zachowku przysługującego uprawnionemu konieczne jest w pierwszej kolejności ustalenie jaki byłby jej udział spadkowy przy dziedziczeniu ustawowym. Wysokość zachowku a udział spadkowy Art. 931 undefined 1 KC wskazuje, że w pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek. Dziedziczą oni w częściach rundefinedwnych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku. Jeżeli zatem spadkobiercami są małżonek i dwoje dzieci, to każde z nich dziedziczyłoby z ustawy w udziale 1/3 spadku. Zakładając, że dzieci spadkodawcy są niepełnoletnie, wysokość zachowku należnego ww. wynosiłaby odpowiednio: małżonkowi undefined 1/2 udziału, czyli 1/2 z 1/3 spadku, tj. 1/6 spadku; każdemu z niepełnoletnich dzieci undefined 2/3 udziału, czyli 2/3 z 1/3 spadku, tj. 2/9 spadku. Krąg podmiotundefinedw i darowizny - co się uwzględnia? Warto także pamiętać, że przy ustalaniu (ułamkowego) udziału spadkowego stanowiącego podstawę do obliczania zachowku uwzględnia się także spadkobiercundefinedw niegodnych oraz spadkobiercundefinedw, ktundefinedrzy spadek odrzucili, natomiast nie uwzględnia się spadkobiercundefinedw, ktundefinedrzy zrzekli się dziedziczenia albo zostali wydziedziczeni. Jednocześnie przy obliczaniu zachowku nie uwzględnia się zapisundefinedw zwykłych i poleceń, natomiast dolicza się do spadku darowizny oraz zapisy windykacyjne dokonane przez spadkodawcę. Ponadto, przy obliczaniu zachowku nie dolicza się do spadku drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych, ani dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, darowizn na rzecz osundefinedb niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku. Przy obliczaniu zachowku należnego dziecku/wnukowi nie dolicza się do spadku darowizn uczynionych przez spadkodawcę w czasie, kiedy nie miał on zstępnych (dzieci/wnukundefinedw). Choć nie dotyczy to jednak wypadku, gdy darowizna została uczyniona na mniej niż trzysta dni przed urodzeniem się zstępnego. Przy obliczaniu zachowku należnego małżonkowi nie dolicza się do spadku darowizn, ktundefinedre spadkodawca uczynił przed zawarciem z nim małżeństwa. Warto mieć także na uwadze, że jeżeli uprawnionym do zachowku jest zstępny (dziecko lub wnuczek) spadkodawcy, zalicza się na należny mu zachowek poniesione przez spadkodawcę koszty wychowania oraz wykształcenia ogundefinedlnego i zawodowego, o ile koszty te przekraczają przeciętną miarę przyjętą w danym środowisku. Roszczenie o wypłatę zachowku W pierwszej kolejności roszczenie o zapłatę zachowku należy kierować do spadkobiercy. Jednak z rundefinedżnych względundefinedw może okazać się, że uprawniony nie otrzyma od tej osoby należnego mu zachowku w pełnej wysokości. Wundefinedwczas, w drugiej kolejności, sumy pieniężnej potrzebnej do uzupełnienia zachowku uprawniony może żądać od osoby, na ktundefinedrej rzecz został uczyniony zapis windykacyjny (doliczony do spadku). Niemniej osoba ta jest obowiązana do zapłaty powyższej sumy tylko w granicach wzbogacenia będącego skutkiem zapisu windykacyjnego. W trzeciej kolejności undefined czyli, gdy uprawniony nie może otrzymać zachowku od spadkobiercy lub osoby, na ktundefinedrej rzecz został uczyniony zapis windykacyjny undefined może domagać się zapłaty od osoby, ktundefinedra otrzymała od spadkodawcy darowiznę doliczoną do spadku (obdarowany jest zobowiązany do zapłaty powyższej sumy tylko w granicach wzbogacenia będącego skutkiem darowizny). Roszczenie o zachowek przedawnia się jednakże po okresie pięciu lat od dnia ogłoszenia testamentu. Jeżeli zatem okres ten już minął, spadkobierca testamentowy nie musi spełniać roszczeń osundefinedb uprawnionych do zachowku, te bowiem wygasły. Tutaj znajdziesz więcej informacji na temat testamentu. Zachowek a mieszkanie W rzeczywistości bardzo często można spotkać się z sytuacją, w ktundefinedrej zmarły zapisuje w spadku mieszkanie osobie trzeciej, niebędącej spadkobiercą ustawowym, albo tylko jednemu z takich spadkobiercundefinedw. Warto jednak pamiętać, że prawo do zachowku jest niezależne od kategorii składnikundefinedw majątkowych wchodzących w skład spadku, a w konsekwencji przynależność do masy spadkowej mieszkania nie aktywuje specjalnych zasad związanych z zachowkiem. Dla przykładu można przyjąć, że w skład spadku po zmarłym wchodzi wyłącznie mieszkanie, ktundefinedre spadkodawca rozporządził w testamencie (lub darował za życia) na rzecz innego podmiotu niż spadkobierca ustawowy. W konsekwencji, spadkobierca ustawowy może dochodzić zachowku, ponieważ nie dziedziczy. Odpowiednio, jeśli spadkodawca ustawowy dziedziczy w innym udziale, lecz ten nie pokrywa zachowku, może dochodzić jego uzupełnienia. Gdy w skład spadku, poza przedmiotowym mieszkaniem, wchodzą rundefinedwnież inne składniki majątkowe, a spadkodawca rozporządził mieszkaniem w testamencie (lub darował je za życia) na rzecz innego podmiotu niż spadkobierca ustawowy, to spadkobiercy ustawowemu przysługuje prawo do zachowku, jeśli nabyte po spadkodawcy (np. tytułem dziedziczenia lub darowizny) składniki majątkowe nie pokrywają zachowku. Dochodzenie roszczeń o zachowek następuje w postępowaniu o zapłatę konkretnej kwoty. Wylicza się ją na podstawie iloczynu wartości mieszkania i przypadającego uprawnionemu udziału spadkowego. Nie jest natomiast dopuszczalne domaganie się wydania określonych przedmiotundefinedw, w tym mieszkania wchodzącego w skład spadku. Więcej na temat sytuacji, gdzie nieruchomość wchodzi do spadku przeczytasz w tym miejscu. ____ Jeżeli masz pytanie związane z nieruchomościami napisz do nas na redakcja@ , a my postaramy się zgłębić temat i odpowiedzieć w formie artykułu. Wartość zachowku oblicza się w trzech etapach. Etap pierwszy to ustalenie ułamka zachowkowego. Jest to iloczyn dwóch ułamków. Jednym z nich jest udział spadkowy stanowiący podstawę do obliczenia zachowku, drugim - 1/2 lub 2/3. udział spadkowy 1/2 ułamek stanowiący podstawę x lub = do obliczenia zachowku 2/3 zachowkowy Udział spadkowy stanowiący podstawę do obliczenia zachowku wcale nie musi być tożsamy z udziałem spadkowym, który przypadłby uprawnionemu do zachowku w przypadku dziedziczenia z ustawy. Zgodnie z art. 992 kodeksu cywilnego przy obliczaniu udziału spadkowego stanowiącego podstawę do obliczenia zachowku nie uwzględnia się spadkobierców, którzy zrzekli się dziedziczenia (zob. art. 1048 i nast. co obejmuje także ich zstępnych, chyba że umówiono się inaczej (zob. art. 1049 albo zostali wydziedziczeni (art. 1008 i nast. Natomiast uwzględnia się spadkobierców niegodnych (zob. art. 928 i nast. oraz spadkobierców, którzy spadek odrzucili (zob. art. 1012 i nast. Obliczając wspomniany udział spadkowy uwzględnia się więc tych spadkobierców, którzy zostali wyłączeni od dziedziczenia wskutek zdarzeń następujących już po śmierci spadkodawcy. Analogicznie należałoby chyba traktować małżonka spadkodawcy wyłączonego od dziedziczenia w trybie art. 940 Spadkobiercy ci występują więc w roli "psa ogrodnika", gdyż sami nie dziedziczą i prawa do zachowku nie mają, natomiast obniżają zachowek uprawnionym do zachowku. Przykład 1 Autopromocja Specjalna oferta letnia Pełen dostęp do treści "Rzeczpospolitej" za 5,90 zł/miesiąc KUP TERAZ Spadkodawca X pozostawił żonę - Z oraz pięcioro bezdzietnych dzieci: A, B, C, D i E. Przed śmiercią większość składników swojego majątku X darował konkubinie K. O tym, że A i B nie będą mieli prawa do zachowku po X było wiadomo już przed otwarciem spadku, gdyż A został przez X skutecznie wydziedziczony w testamencie, zaś B - zrzekł się dziedziczenia. Z, C i D zostali wyłączeni od dziedziczenia już po śmierci X: C odrzucił spadek z ustawy, D został uznany za niegodnego zaś Z została wyłączona od dziedziczenia na podstawie art. 940 W tej sytuacji cały spadek po X dziedziczy z ustawy E. On też jest jedyną osobą uprawnioną do zachowku po X, z tym, że ułamek stanowiący podstawę obliczenia jego zachowku nie wynosi 1 (czyli nie jest równy jego udziałowi spadkowemu z ustawy), lecz 1/3, gdyż zgodnie z art. 992 przy obliczeniu jego zachowku uwzględniamy także A i B. I tylko E będzie miał - być może - roszczenie do K o uzupełnienie swojego zachowku. Zgodnie z art. 991 § 1 ułamek zachowkowy stanowi połowę udziału spadkowego, o którym mowa wyżej. Gdyby jednak uprawniony do zachowku był w chwili otwarcia spadku (bo wtedy powstaje roszczenie o zachowek) trwale niezdolny do pracy lub był małoletni, to ułamek zachowkowy jest wyższy i stanowi nie połowę, ale 2/3 udziału spadkowego stanowiącego podstawę do obliczenia zachowku. Co ciekawe, ustawodawca przewidział zwiększenie ułamka zachowkowego jedynie tym małoletnim uprawnionym do zachowku, którzy są zstępnymi spadkodawcy. Jeżeli więc obliczamy prawo do zachowku małoletniej matce dziecka, która nie uzyskała wcześniej pełnoletności przez zawarcie małżeństwa (w związku z art. 10 § oraz art. 10 § 1 zd. 2 kodeksu rodzinno opiekuńczego), to udział spadkowy będący podstawą obliczenia jej zachowku mnożymy przez 1/2 a nie przez 2/3. Inna wykładnia wobec wyraźnego brzmienia ustawy byłaby nieuprawniona. Etap drugi to obliczenie substratu zachowku. I tak jak udział spadkowy stanowiący podstawę do obliczenia zachowku nie musi być równy udziałowi spadkowemu, który przypadłby uprawnionemu w razie dziedziczenia z ustawy, tak substrat zachowku nie musi być równy czystej wartości spadku. czysta wartość spadku + doliczalne darowizny i zapisy windykacyjne = substrat zachowku Czysta wartość spadku obejmuje wszystkie aktywa, które wchodzą w skład spadku (zob. art. 922 § 1 i 2 pomniejszone o "zwykłe" długi spadkowe, tj. długi wymienione w art. 922 § 1 i 3 z wyłączeniem długów z tytułu zachowków i zapisów zwykłych (art. 993 aktywa spadku - "zwykłe" długi spadkowe = czysta wartość spadku Aby obliczyć substrat zachowku do tak rozumianej czystej wartości spadku należy - zgodnie z art. 993 - doliczyć darowizny oraz zapisy windykacyjne. Chodzi o to, aby spadkodawca w drodze czynności inter vivos (darowizna) lub mortis causa (zapis windykacyjny) nie pozbawił uprawnionego zachowku lub nie ograniczył mu tego prawa. Tak więc z punktu widzenia wartości zachowku nie ma znaczenia, że spadkodawca rozda swój majątek za życia w formie darowizn lub przekaże go określonym osobom, ale nie w drodze dziedziczenia lecz zapisu windykacyjnego. Wartość praw majątkowych wyzbytych w ten sposób uwzględnia się bowiem przy obliczaniu zachowku. Generalnie doliczeniu do substratu zachowku podlegają wszystkie darowizny, które spadkodawca uczynił na rzecz jakiejkolwiek osoby, z wyłączeniami określonymi w art. 994 Wyłączenia te można podzielić na trzy grupy. A. Wyłączenie powszechne (art. 994 par 1 Bez względu na to, komu obliczamy substrat zachowku, nie doliczamy następujących darowizn spadkodawcy: - drobnych, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych (np. prezenty z okazji imienin czy urodzin), - "starych" na rzecz osób "obcych". Przez "starą darowiznę", należy rozumieć darowizny dokonane wcześniej niż 10 lat licząc wstecz od otwarcia spadku. Przez osobę "obcą" należy rozumieć osobę, która nie jest spadkobiercą ani nie jest uprawnioną do zachowku. B. Wyłączenia dotyczące zstępnych spadkodawcy (art. 994 § 2 Gdy obliczamy substrat zachowku zstępnemu spadkodawcy pomijamy darowizny dokonane przed jego poczęciem. Ponieważ chwila poczęcia jest trudna do ustalenia, dlatego ustawodawca posługuje się tzw. ustawowym okres koncepcyjnym, wedle którego ciąża maksymalnie może trwać 10 miesięcy czyli 300 dni (por. art. 62 § 1 i 2 oraz 85 § 1 Bez względu więc na to, czy dziecko było wcześniakiem, urodziło się o czasie, czy też ciąża była przenoszona, darowizny spadkodawcy dokonane 300 dni przed jego urodzeniem nie podlegają doliczeniu przy obliczaniu należnego mu zachowku. W komentarzu do kodeksu cywilnego (Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 2001) zaprezentowano pogląd, wedle którego wszystkich zstępnych spadkodawcy traktować należy jednolicie i obliczając zachowek każdemu z nich należy pomijać jedynie te darowizny, które spadkodawca uczynił, wcześniej niż 300 dni przed urodzeniem się pierwszego zstępnego. Literalna wykładnia art. 994 § 2 pozwala na taką interpretację (przepis sformułowany jest niejasno, posługując się raz liczbą pojedynczą - "zstępnego" a raz mnogą "zstępnych"). Z punktu widzenia wykładni funkcjonalnej sprawa jest dyskusyjna. Przykład 2 X miał dwoje dzieci: A i B. A urodziło się w 1970 roku, B - w roku 1980. A i B oraz Z - ich matka, żona X) mają prawo do zachowku po X, który zmarł w roku 2010. Czy obliczając należny im zachowek doliczamy do substratu zachowku dokonaną w roku 1975 darowiznę X na rzecz Z, która na podstawie testamentu X jest jego jedynym spadkobiercą? Doliczenie tej darowizny do substratu zachowku przy obliczaniu zachowku na rzecz A jest oczywiste. Gdy idzie o B, wszystko zależy od wykładni art. 994 § 2 Jeżeli uznamy, że w przepisie tym chodzi o darowizny dokonane nie wcześniej niż 300 dni przed urodzeniem nie jakiegokolwiek zstępnego, ale tego, którego zachowek obliczamy, to wymienioną wyżej darowiznę przy obliczaniu zachowku na rzecz B należy pominąć. Jednak zasada równego traktowania wszystkich zstępnych przemawia za doliczeniem tej darowizny do substratu zachowku także przy obliczaniu zachowku na rzecz B. Przyjmując taką wykładnię natrafiamy na kolejną wątpliwość - jeżeli A zmarł przed śmiercią X i nie zostawił zstępnych, czy także i w tym wypadku obliczając zachowek należny B doliczamy do substratu zachowku darowiznę X na rzecz A dokonana 5 lat przed urodzeniem się B? C. Wyłączenia dotyczące małżonka spadkodawcy (art. 994 § 3 Obliczając substrat zachowku małżonkowi spadkodawcy pomijamy darowizny dokonane przed zawarciem z nim małżeństwa (w tym wypadku - inaczej niż w przypadku dzieci spadkodawcy - nie ma wątpliwości, że - jeżeli było kilka małżeństw - nie chodzi o zawarcie pierwszego małżeństwa, ale małżeństwa z uprawnionym do zachowku). Jeżeli małżonkowie żyli w separacji sądowej (zob. art. 61 1 i nast. która następnie została zniesiona (zob. art. 61 6 to nie ma przepisów przewidujących pominięcie - przy obliczaniu substratu zachowku - darowizn dokonanych przez małżonka będącego spadkodawcą przed zniesieniem separacji. O ile wydaje się oczywiste, że - przy obliczaniu zachowku należnego małżonkowi spadkodawcy - darowizny dokonane przez spadkodawcę po zawarciu małżeństwa a przed orzeczeniem separacji uwzględnia się przy obliczaniu substratu zachowku drugiemu małżonkowi (jeżeli separacja została następnie zniesiona), o tyle nieoczywistym wydaje się doliczenia darowizn, dokonanych przez spadkodawcę w okresie po uprawomocnieniu się orzeczenia orzekającego separację a przed zniesieniem tej separacji. Sąd Najwyższy postanowieniem z 30 marca 2011 roku (III CZP 136/10) wyjaśnił, że "ustawodawca, poza wskazanymi wyjątkami, nie zdecydował się na uzależnienie doliczania wartości świadczeń na podstawie umów darowizn do substratu zachowku od ich przedmiotu. Bez względu więc na to, czy przedmiotem darowizny jest nieruchomość, czy ruchomość, gospodarstwo rolne, czy przedsiębiorstwo, wartość darowizny podlega zaliczeniu na substrat zachowku. Ponadto, ustawodawca nie uzależnił także kwestii doliczania darowizn do substratu zachowku od celu, w jakim darowizna została dokonana. Nie ma więc znaczenia, czy darczyńca chciał w ten sposób uregulować sprawy majątkowe, czy uzyskać uprawnienia do renty bądź emerytury. Istotne jest, że zdecydował się na zawarcie umowy darowizny w kształcie przewidzianym w kodeksie cywilnym". Osobną kwestią jest, czy przy obliczaniu substratu zachowku uwzględnieniu podlegają nieodpłatne przysporzenia, oparte na innych podstawach niż darowizna. Zgodnie bowiem z art. 889 pkt 1 nie stanowią darowizny bezpłatne przysporzenia, gdy zobowiązanie do bezpłatnego świadczenia wynika z umowy uregulowanej innymi przepisami kodeksu (przez co należy rozumieć także pozakodeksowe przepisy). Przykładowo należałoby tu wymienić przekazanie nieruchomości (art. 902 1 i 902 2 czy też umowę z następcą, uregulowana w art. 84 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników (tekst jedn.: z 2008 r. Nr 50, poz. 291) . Gdy idzie o tę ostatnią kwestię, to Sąd Najwyższy uchwałą z 19 lutego 1991 roku (III CZP 4/91 OSN 1991/8-9/103) zajął stanowisko, że "wartości gospodarstwa rolnego przekazanego następcy (..) nie uwzględnia się przy ustalaniu zachowku". W uzasadnieniu wyjaśniono, że "niejednorodny charakter umowy o przekazaniu gospodarstwa rolnego następcy, zawierającej elementy prawa administracyjnego, ubezpieczeniowego i cywilnego, przemawia przeciwko uznaniu, że z punktu widzenia uprawnień do zachowku umowa taka może być traktowana jako umowa darowizny". W uzasadnieniu orzeczenia nie zajmowano się problemem ew. analogicznego stosowania przepisów o doliczaniu darowizn do nieodpłatnych umów nie będących darowiznami. Kierunek wykładni zaprezentowany w obu tych orzeczeniach zdaje się być następujący - co do zasady przy obliczaniu substratu zachowku doliczamy każdą darowiznę, za wyjątkiem wyliczonych w ustawie, bez względu na jej przedmiot i cel oraz pomijamy każde nieodpłatne przysporzenie nie będące darowizną. Ustawodawca rozstrzygnął w art. 995 która chwila jest miarodajna dla oceny wartości przedmiotu darowizny lub zapisu windykacyjnego. Jest to chwila ustalania zachowku. Oczywiście stan przedmiotu należy brać pod uwagę wg chwili jego nabycia przez obdarowanego czy też przez zapisobiorcę. W przypadku darowizny miarodajny jest więc stan z chwili jej dokonania, w przypadku zapisu windykacyjnego - stan z chwili otwarcia spadku. Przykład 3 Spadkodawca X podarował w 1995 roku swojemu synowi Z nowego forda escorta. X zmarł w 2010. Prawo do zachowku po nim mają Z oraz żona X - Y (małżeństwo zawarte w 1975). Obliczając zachowek należny Z i Y doliczamy do czystej wartości spadku po X darowiznę na rzecz Z. Wprawdzie jest to "stara" darowizna (dokonana 15 lat przed śmiercią), ale nie na rzecz osoby "obcej (Z nie jest "obca", bo ma prawo do zachowku po X), przy czym darowizna ta została dokonana za życia Z i po zawarciu małżeństwa X z Y. Obliczając wartość tej darowizny bierzemy pod uwagę wartość nowego forda escorta (bo w 1995 Z otrzymał nowe auto), ale bierzemy pod uwagę ceny z chwili ustalania zachowku (a więc np. ceny z roku 2011). Ponieważ obecnie nie produkuje się już fordów escortów, więc nie można ustalić aktualnej ceny nowego samochodu tej marki i typu, więc - zgodnie z ogólnymi zasadami, dotyczącymi np. ustalania wysokości odszkodowania - należy uwzględnić ceny nowego samochodu innej marki, porównywalnej klasy. Brak jest przepisu, który rozstrzygałby, chwilę miarodajną dla ustalenia czystej wartości spadku. Sprawę tę wyjaśnił jednak Sąd Najwyższy w uchwale 7 sędziów z 26 marca 1985 roku (III CZP 75/84, OSN 1985/10/147) - dla ustalenia wartości aktywów i pasywów spadku miarodajna jest także chwila ustalania zachowku, analogicznie jak w przypadkach uregulowanych wyraźnie w art. 995 W ten sposób, chociaż prawo do zachowku powstaje w chwili otwarcia spadku, to jego wartość automatycznie waloryzuje się do poziom cen z chwili ustalania jego wysokości. Sytuacja jest więc analogiczna, jak w przypadku ustalanie wysokości odszkodowania (por. art. 363 § 2 z tym, że w tym ostatnim przypadku ustawa dopuszcza przyjęcie za podstawę cen z innej chwili, niż chwila orzekania, gdy szczególne okoliczności tego wymagają. W przypadku obliczania substratu zachowku brak jest podstaw do takiego postępowania. Sprawa ta może być problematyczna, gdyby w chwili ustalania zachowku poziom cen przedmiotu należącego do spadku, przedmiotu darowizny lub przedmiotu zapisu windykacyjnego w sposób rażący odbiegałby od wartości w chwili nabycia tego przedmiotu przez beneficjenta (zwłaszcza, gdyby różnica ta działała na niekorzyść uprawnionego do zachowku). Może tak się zdarzyć np. w przypadku nieruchomości lub papierów wartościowych. Trzeci etap obliczania zachowku polega na pomnożeniu wyników uzyskanych w wyniku wcześniejszych obliczeń. Ich iloczyn stanowi wartość zachowku ułamek zachowkowy x substrat zachowku = wartość zachowku Autor jest radcą prawnym w Krakowie Artykuł został opublikowany w ramach projektu „Pisz u nas, zbieraj punkty”

jak obliczyć zachowek od darowizny przykład